www.viribusunitis322012.fora.pl

Viribusunitis

[link widoczny dla zalogowanych]

Lajos Kossuth jest z pewnością najbardziej znanym węgierskim politykiem wszechczasów. Mimo tego że jest on postrzegany na świecie jako jeden z najważniejszych idoli liberalizmu, zajmuje też ważne miejsce w genezie węgierskiego nacjonalizmu. Choć do ońca życia przebywał na emigracji i nigdy nie skorzystał z wielokrotnie mu ofiarowanej amnestii, to jednak po ogłoszeniu ugody w 1867 roku nigdy publicznie nie występował przeciwko niej, a Węgry jako równoprawny drugi człon monarchii habsburskiej przyjęły jego konstytucję z 1848 roku jako źródło wszelkiego prawa.
W przeciwieństwie do swego antagonisty Széchenyiego Kossuth nie był teoretykiem, nie stworzył żadnej spójnej doktryny politycznej i nie pozostawił po sobie żadnego traktatu zawierającego konkretny program. Był natomiast zdolnym dziennikarzem, działaczem i organizatorem politycznym. Jego poglądy znamy głównie z artykułów w Pesti Hirlap i protokołów wystąpień sejmowych. Jedną z głównych idei, w które wierzył i o które walczył, było przekształcenie feudalnych Węgier w nowoczesne społeczeństwo burżuazyjno-liberalne oraz zjednoczenie wszystkich mieszkańców Korony św. Stefana w jeden, suwerenny i niepodzielny naród polityczny: „W tym kraju wszystko jest madziarskie: ziemia, prawo, historia, a dla nie-Madziarów prawa mogą być rozszerzone o tyle tylko, o ile staną się oni jezykowo, uczuciowo i politycznie Madziarami [...] Jedna tylko rasa madziarska ma warunki materialne i moralne, by stać się narodem”. Cel ten pozornie zbliżał go do poglądów i dążeń Széchenyiego. W rzeczywistości jednak nieustannie byli oni w konflikcie, gdyż Kossuth w przeciwieństwie do „największego z Węgrów” uważał zawsze, iż absolutnym aksjomatem, od którego zależy wszystko inne, a więc również kulturalne, gospodarcze i społeczne odrodzenie narodu, jest suwerenność. Natomiast dla Széchenyiego polityczne znaczenie narodu i niepodległość były ostatecznymi celami, do których miały wieść ewolucyjne przemiany rozbudzające życie narodu.

Życie
Kossuth urodził się we wsi Monok w komitacie Zemplin (dzisiaj Słowacja). Od 1825 był prawnikiem, a w latach 1825–1827, 1832–1836 i 1847–1848 węgierskim posłem na sejm i przywódcą skrzydła narodowo-liberalnego. W latach czterdziestych po zaciekłej debacie prowadzonej na łamach prasy ze swym poprzednikiem hrabią Széchenyim został liderem ruchu narodowo-liberalnego. W 1837 został oskarżony o zdradę i skazany na areszt w twierdzy. Powodem oskarżenia było opublikowanie przez niego Obserwacji sytuacji politycznej. Po wyjściu z więzienia został wydawcą i redaktorem naczelnym narodowo-liberalnej gazety „Pesti Hírlap”. W marcu 1848 po wybuchu Wiosny Ludów w Cesarstwie Austriackim (zwanej tam rewolucją marcową) w swej mowie z 3 marca 1848 r. domagał się zmiany monarchii absolutnej na konstytucyjną oraz zmiany konstytucji dla narodów cesarstwa. Jednak podczas rewolucji jego poglądy stały się bardziej radykalne i żądał już (też z bronią w ręku) całkowitej niezależności Węgier od Austrii. W pierwszym niezależnym węgierskim rządzie, którego premierem był Batthyány, pełnił funkcję ministra finansów i przewodniczącego komisji ds. wojskowych. Jako najważniejsza osobowość rządu zaproponował i przeprowadził liczne reformy, np. uwolnienie chłopstwa z niewolniczego poddaństwa względem szlachty. Utworzył też węgierskie ochotnicze siły zbrojne (Honvéd) do zwalczania proaustriackich ruchów niewęgierskich grup narodowych, przede wszystkim Chorwatów i Serbów, na terenie Węgier. Kiedy po abdykacji cesarza Ferdynanda I, wbrew woli Węgrów Franciszek Józef I probowal wprowadzić swoja wersje konstytucji – Kossuth na fali rewolucji marcowej proklamowal niezależność Węgier (14 kwietnia 1849 roku). Wybrano go wtedy regentem Węgier z pełnomocnictwami władzy absolutnej. Początkowo węgierska armia rewolucyjna, którą ochotniczo wspierali polscy emigranci pokonała wojska austriackie pod wodzą księcia Alfreda von Windischgrätza. Ostatecznie jednak przy poparciu Rosjan i Chorwatów udało się Austriakom zmienić bieg zdarzeń. Węgierski ruch wolnościowy został zdławiony w kleszczach między rosyjskimi wojskami z północy i wschodu, chorwackimi z południa i austriackimi z zachodu, a Węgry stały się ponownie częścią monarchii Habsburgów. Po klęsce rewolucji i wojny niepodległościowej skazano na śmierć 13 węgierskich generałów i oficerów (w Arad) oraz byłego premiera Batthyányego (w Peszcie). Wyroki wykonano 6 października 1849.
Sam Kossuth został również (pod nieobecność) skazany na śmierć. Uniknął jednak egzekucji, gdyż udało mu się uciec za granicę: najpierw do Imperium Osmańskiego, a następnie do Anglii, gdzie poznał Giuseppe Mazziniego. Później we Włoszech spotkał Giuseppe Garibaldiego i utworzył węgierski legion, który walczył w północnych Włoszech przeciwko Austriakom.
W 1867 w ramach węgiersko-austriackiego pojednania i związanej z nim amnestii dla byłych powstańców, cofnięto również wyrok Kossutha, w zamian za co cesarz Franciszek Józef I został królem Węgier. Jednakże, jako przeciwnik ugody z Austrią, Kossuth nigdy nie uznał słuszności idei dualizmu i pozostał we Włoszech, umierając w Turynie 20 marca 1894. Kossuth został pośmiertnie zrehabilitowany przez oficjalne władze austriackie. Cesarz Franciszek Józef I sprowadził uroczyście jego zwłoki do Budapesztu, gdzie Kossuth został one przy udziale tłumów honorowo pochowany. Dla podkreślenia zasług Kossutha dla wolności i niepodległości Węgier przed budynkiem parlamentu węgierskiego w Budapeszcie postawiono jego pomnik. Zwolennicy idei Kossutha stworzyli legalną Partię Niepodległości, która w okresie dualizmu była na ogół w opozycji, lecz czasem uczestniczyła również we władzy jako partia koalicyjna.

Poglady i programy
Kossuth nie pozostawił po sobie żadnych większych dzieł teoretycznych. Jego poglądy w interesującym nas temacie odnajdujemy w artykułach do „Pesti Hírlap”, mowach sejmowych i pismach urzędowych.
W wystąpieniach i poglądach Kossutha nie znajdujemy żadnych odwołań do dogmatów religijnych poza ogólnymi wezwaniami do Boga. Wzorce idealnego społeczeństwa dostrzegał w liberalnych modelach stworzonych przez myślicieli anglosaskich i francuskich. Zgodnie z nimi punktem wyjścia była dla niego indywidualna wolność jednostki i wolność gospodarcza. Naród miał być zebraniem wolnych jednostek w jeden polityczny organizm, który działa na tej zasadzie, że wolne jednostki zrzekają się dobrowolnie pewnej części swej wolności na rzecz wspólnego dobra. Religia, rodzina i tradycje lokalne są prywatną sprawą jednostek i muszą być częściowo ograniczone przez potrzeby jednolitego państwa.
W takiej koncepcji wszyscy mieszkańcy Węgier tworzą jeden, niepodzielny polityczny naród, z jednolitą władzą i jednym językiem urzędowym (oczywiście węgierskim). Indywidualny udział we władzach centralnych, działalność w samorządach terytorialnych, swobody obywatelskie, równość szans życiowych i równość wobec prawa ma przedstawicielom mniejszości etnicznej wynagradzać ograniczenia językowe konieczne dla umocnienia i zjednoczenia społeczeństwa.
Takie poglądy powodują, że myśl Kossutha jest jednocześnie liberalna i nacjonalistyczna. Gdy 15 III 1848 wybucha rewolucja, Kossuth osiągnął w niej przywódcze stanowisko. Dalsza jego działalność rozwija się w dwóch kierunkach: a) całkowitego uniezależnienia Węgier od Austrii i wywalczenia ich suwerenności; b) zbudowania jednolitego państwa narodowego, w którym mniejszości etniczne nie mogą mieć zbiorowych praw, w tym: autonomii terytorialnej.
Drugi ze wspomnianych kierunków został skwapliwie wykorzystany przez rząd wiedeński, gdyż z punktu widzenia mniejszości etnicznych ich byt narodowy był bardziej zagrożony przez unifikacyjną ideologię liberalną Kossutha niż przez tradycję feudalną i władzę cesarską. Dlatego Serbowie, Chorwaci, Słowacy i Rumuni stanęli po stronie rządu wiedeńskiego i przeciwstawili Kossuthowskiej idei lojalności wobec wspólnej ojczyzny oraz obywatelskiemu patriotyzmowi lojalność wobec dynastii panującej, co zakończyło się krwawą wojną domową.
W skali międzynarodowej Kossuth popierał wolnościowe i zjednoczeniowe dążenia wielkich narodów historycznych. W przyszłej liberalnej Europie owe wielkie narody (Hiszpanie, Francuzi, Anglicy, Włosi, Niemcy, Polacy, Węgrzy) powinny uzyskać suwerenność państwową opartą na zasadach konstytucyjnych i kształtować nowy ład polityczny. Z owego ładu powinna być wyłączona Rosja, która mentalnie nie należy do Europy, lecz do Azji i nieustannie zagraża wartościom europejskim. Z tego też powodu Kossuth popierał np. ruch wszechniemiecki, gdyż jego zdaniem niemieckojęzyczna ludność Austrii powinna kształtować swój byt w ramach zjednoczonych Niemiec, co spowoduje zerwanie jej nienaturalnych więzi z Europą Środkową i Węgrami.
Tragedia Kossutha polega na tym, iż nie rozumiał, że obydwa cele, do których zmierzał, są w warunkach politycznych polowy XIX wieku ze sobą sprzeczne. Węgrzy stanowiący w istocie samotną wyspę w słowiańskim i romańskim morzu nie byli w stanie samodzielnie utrzymać swej przodującej pozycji w Koronie św. Stefana i zachować jej historycznej integralności terytorialnej. Aby ją ocalić, Węgrzy musieliby albo szukać oparcia w Austrii i ją nakłonić do przebudowy monarchii w duchu dualistycznym (co po dwudziestu latach rzeczywiście nastąpiło), albo pójść na ugodę z mniejszościami i zrezygnować z ukochanego przez Kossutha jednolitego modelu narodu politycznego oraz zmienić państwo węgierskie w jakąś wieloetniczną federację. Kossuth nie potrafił i nie chciał wybierać między tymi wariantami i pragnął maksymalistycznie zrealizować jedno i drugie: suwerenną integralność terytorialną w historycznych granicach i jednolity naród polityczny. Dla usprawiedliwienia należy dodać, że mniejszości narodowe również nie były skłonne do żadnego kompromisu. Serbowie, Chorwaci, Słowacy i Rumuni woleli budować swoją przyszłość w porozumieniu z dynastią Habsburgów i na gruzach niepodległych Węgier. Dlatego nie szukali z rządem budapeszteńskim żadnego kompromisu. W ostatecznym efekcie po klęsce powstania węgierskiego ich los się nie polepszył. Cesarz nie dał im po swym zwycięstwie żadnej autonomii ani ulg narodowych. „Dostali w nagrodę to samo, co Węgrzy za karę” – jak to złośliwie określił jeden z historyków.
Znaczenie
Poglądy Kossutha wywarły gigantyczny wpływ na nowoczesną węgierską myśl narodową i w dużym stopniu zaważyły na przyszłości narodu węgierskiego. Chociaż jego myśl nie była oryginalna – stanowiła jedynie odmianę ówczesnego europejskiego romantycznego liberalizmu – nie była też wolna od pewnych cech nacjonalistycznych i dlatego tradycyjni wrogowie Węgier (a więc dawne mniejszości narodowe) uważają go za jednego z ojców węgierskiego nacjonalizmu. W rzeczywistości poglądy Kossutha miały tylko jedną cechę wspólną z nacjonalizmem. Było nią przekonanie, że nowe, niepodległe Węgry powinny utrzymać integralność terytorialną w historycznych granicach, a wszyscy ich mieszkańcy powinni tworzyć jeden polityczny naród, który z czasem przyjmie w całości zunifikowaną kulturę węgierską.